کێ دەژی خۆمان یان ناوە کانمان ؟
ڕانانێک لەسەر ڕێبەری کتێب سازە کوژراوەکانی عەتا محە مەد
نوها فایەق
ڕێبەری کتێب سازە کوژراوەکان کتێبێکە تائەوپەری سنور خەیاڵیە و تا ئەوپەڕی سنور واقعیە ، نوسەر گەمەیەکی زۆر قەشەنگت پێئەکات لەنێوان واقع و خەیاڵدا. چیرۆکی ڕۆمانەکە باس لە ژن و مێردێکی کورد دەکات کە لەئەوروپا ئەژین ، لەیەکێک لەبەیانیەکاندا "مریەم"داوای جیابوونەوە لە "شێرکۆ" دەکات بەهۆی ئەوەی کە شەوێک لەکاتی سێکسدا لە جیاتی مریەم بە ماریا ناوی بردووە ،مریەم هەست دەکات کە بەخەیاڵی ماریا لەگەڵی دەخەوێت ، ئەو بەیانیە "شێرکۆ" لەماڵ ئەڕواتە دەرەوە و هەرگیز ناگەڕێتەوە تا لەکۆتایی ڕۆمانەکەدا بۆمان دەردەکەوێت کە دەکریت چەتەکانی خەیاڵ کوشتبێتیان،
مریەمیش دەست دەکات بە گەڕان بەدوای ناوی "ماریا "دا و کۆمەڵێک پەڕەی نوسراو دەدۆزێتەوە بەناوی ڕۆمانی "سوارەکانی تەنهایی "و لەناو ئەم ڕۆمانەشدا ڕۆمانێکی تر بەناوی "چەتەکانی خەیاڵ "دەخوێنێتەوە .
ئەوەی دەژی خۆمانین یان ناوەکانمان ؟ تاکۆتای ڕۆمانەکە ئەم پرسیارە هاوتەریب لەگەڵ ڕوداوەکانی ڕۆمانەکەدا دەڕوات ، ئەگەر ئەوشەوە شێرکۆ "مریەم "ی هەربەناوی" مریەم" بانگ بکردایە مریەم دەست نوسی ڕۆمانەکەی نەئەدۆزیەوە ،یان ئەوڕۆمانەی کە "شێرزاد" نووسی بووی و کارەکتەرەکانی چوار ژنی خەڵکی خۆرهەڵاتن و هەریەکەیان بەهۆکارێک گەشتونەتە ئەوروپا ، هەمان ناوی مریەم و هاوڕێکانیان نەبوایە ،ئەوا رەنگبوو مریەم نهێنی دیارنەمانی "شێرکۆ"ی بۆدەرنەکەوتایە.
یان ئەونامەیەی کە مریەم لەکاتی هەرزەکاریدا بەخەیاڵی "کوڕەمیوەفرۆشەکە"بۆ "شەوبۆ" ی هاوڕێی نوسیبوو و هەر ئەندامێکی بەمیوەیەک چواندوە ،وماڵەوەی "شەوبۆ " ئەی بینن و زۆری لێ ئەدەن ئەگەر ناوی "کوڕەمیوە فرۆشەکە " لەونامەیەدا نەبوایە "شەوبۆ" دووچاری لێدان نە ئەبوەوە لەهەمان کاتدا "عەتامحەمەد" باسی ئەوکتێبانەمان بۆئەکات کەبەبێ ناوی نوسەرەکانیان چاپ کراون ، لەڕۆمانەکەدا "شێرزاد "بەناوێکی خوازراو خۆی ڕادەستی کونسڵخانەی عێراق کردوە ،و کێشەی ناوی بۆ دروست بوە کە ناوی "شێرزاد " نەناسراوەو ئیقامەی بۆنایەتەوە .
"شێرکۆ"باسی نازناوی شاعیرە کوردەکان بۆ هاوڕێکەی "ماریا"دەکات کە چۆن لەبەر خۆپارێزی بەناوی خوازراو شعرەکانیان بڵاوکردوەتە ،و پێی وایە کە ئەگەر "نالی "ئەو نوسەرەبێت کە "خدر"دروستی کردوە ،ئەوا "مەلا محەمەد "دووجار نوسەرێکی لەناخی دا دروست کردوە بەوەی یەکەم جار نازناوی "مەشوی"هەڵبژاردوە کەنازانین چی بەسەرهاتوەو لەدواتردا بەنازناوی "مەحوی "ناسرا.
سنوری نێوان خەیاڵ و واقع لەڕۆمانەکەدا "ماریا"کچێکە کە سنوری نێوان خەیاڵ و واقعی تێکەل کردوەو بەهۆی ئەمەوە هەوڵی خۆکوشتنی داوە ، پێی وایە بەخوێندنەوەی هەرکتێبێک بەشێک لەئەو لەناوکتێبەکەدا جێ دەمینێت .نوسەر زۆر بەجوانی توانیویەتی واقیع تێکەڵ بەم ڕۆمانەبکات ،ڕوداوەکانی ساڵانی نەوەدەکان کەتیایدا زۆربەی کتێبەکان لەکوردستان قاچاخ بوون ، مردنی "عومەری مەکتەبە"کەپاش نۆ مانگ تەرمەکەی لەگۆماویکدا دۆزرایەوە و بەراوردکراوە بەمردنی "پابلۆنیرۆدا" ی شاعیری شیلی ،نمونەی ئەونوسەرانەی کە لەساتیکدا هەست دەکەن کەناتوانن بنوسن نمونەی "کالۆلیسکانۆ "دەهێنێتەوو لەکوردیش دا دێرە شعرەکەی "گۆران"ی شاعیرمان بیردەهێنێتەوە کە دەڵێ (هەرچەند دەکەم ئەوخەیاڵەی پێی مەستم بۆم ناخرێتە ناوچوارچێوەی هەڵبەستم ) لەنموونەی ئەو نوسەرانەی کە کتیبێک دەنوسن و دوای ئەوە هەست دەکەن توانای نوسینیان نیە ،ئەم حالەتەش بەپەتای "بارتلیبی "ناودەنریت ،نمونەی ئەوان ئەحمەد عومەر عوسمان، ئەحمەد هەردی .
لەڕۆمانەکەدا دەکەوینە بەردەم ئەونوسەرانەی کەلەدوای نوسینی یەکەم کتێبیان لەلایەن چەتەکانی خەیاڵەوە کوژراون نمونەی ئەوانە بە "جەمال عیرفان ، عەبدولخالق مەعروف دێنێتەوە . لەکۆتایی دا لەناو ڕێبەری کتیب سازە کوژراوەکاندا بە ڕۆمانێکی تردەگەین وەک پێشتر باسکرا بەناوی "سوارەکانی تەنها" کە شێرکۆی هاوسەری مریەم خەریکی نوسینی بوە ، و بەتەواو نەکراوی دەمێنێتەوە ،لەپاش دیارنەمانی شێرکۆ و ئاشنا بوونی مریەم بە "شێرزاد " و زانینی ئەوەی کە شێرزاد خەریکی نوسینی ڕۆمانێکە کە ژیانی مریەم و هاوڕێکانیەتی ،مریەم پرسیاری ئەوە لە شێرزاد دەکات کە شێرکۆ لەڕۆمانەکەی ئەودا چی لێدێت ؟ شێرزادیش پێی ئەڵێ کە لە ڕۆمانەکەی ئەودا شێرکۆ کوژراوە . لەکۆتایی کتێبەکەدا دوو پەڕەی سپی هەیە بۆ ئەو کەسەنانەی توانای بەخشینی ژیانیان بەکارەکتەرێکی تر هەیە ،یان توانای بەردەوامی دانیان بەچیرۆکەکە هەیە لەوێدا بینوسن.
ئه‌م بابه‌ته 1485
جار خوێنراوه‌ته‌وه
PM:10:23:22/03/2017